Η ισορροπημένη οικογένεια*

Ποια είναι η ισορροπημένη οικογένεια;

Η ισορροπία στις οικογένειες δημιουργείται όταν τα μέλη κατανοούν τις ανάγκες και τα συναισθήματα τους. Τα μέλη μιας ισορροπημένης οικογένειας αισθάνονται καλά μέσα στην οικογένεια τους. Αισθάνονται ότι ζουν με ανθρώπους που, σε γενικές γραμμές, τους αρέσουν και τους εμπιστεύονται και αυτοί. Χαίρονται που είναι μέλη της οικογένειας αυτής.

Το αντίθετο της ισορροπημένης οικογένειας είναι η διαταραγμένη οικογένεια. Οι άνθρωποι που ζουν ή έρχονται σε επαφή με την διαταραγμένη οικογένεια νιώθουν στο σώμα τους τα αποτελέσματα της δυσάρεστης ατμόσφαιρας (σφίξιμο στο στομάχι, στους ώμους και στις πλάτες, πονοκέφαλος, σκυθρωπά πρόσωπα, κτλ). Καθώς όμως ο οργανισμός έχει την τάση να εγκλιματίζεται στις αισθήσεις, σύντομα τα μέλη χάνουν την επίγνωση του τι τους συμβαίνει. Έτσι μπορεί να τρέχουν από ιατρό σε ιατρό, ή να καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες παυσίπονων ή ηρεμιστικών χωρίς να συνειδητοποιούν ότι το σώμα τους αντιδρά φυσιολογικά σε μία απάνθρωπη ατμόσφαιρα.

Οι 4 πλευρές της οικογενειακής ζωής

Υπάρχουν 4 πλευρές στην οικογενειακή ζωή. Η αυτοεκτίμηση, η επικοινωνία, οι κανόνες και ο δεσμός με την κοινωνία. Στις ισορροπημένες οικογένειες η αυτοεκτίμηση βρίσκεται σε ανώτερα επίπεδα, η επικοινωνία γίνεται καθαρά, οι κανόνες είναι εύκαμπτοι και ο δεσμός με την κοινωνία είναι πολύπλευρος, ελπιδοφόρος και βασίζεται στην επιλογή. Αντιθέτως, στις διαταραγμένες οικογένειες τα μέλη έχουν χαμηλά επίπεδα αυτοεκτίμησης, η επικοινωνία είναι προβληματική, οι κανόνες άκαμπτοι και ο δεσμός με την κοινωνία γεμάτος φόβο, επικρίσεις και συμβιβασμούς.

Α) Αυτοεκτίμηση

Αυτοεκτίμηση είναι η ικανότητα να δίνει ο άνθρωπος αξία στον εαυτό του και να τον μεταχειρίζεται με αξιοπρέπεια, αγάπη και αλήθεια. Η αυτοεκτίμηση μας κάνει να εμπιστευόμαστε, να δενόμαστε και να αγαπάμε τον εαυτό μας και τους άλλους. Έτσι καταφέρνουμε να δημιουργήσουμε σταθερές και δυνατές σχέσεις με άλλους ανθρώπους και να δώσουμε τέλος στην απομόνωση.

Οι άνθρωποι που δείχνουν ακεραιότητα, ειλικρίνεια, υπευθυνότητα, συμπόνια και αγάπη είναι όλοι άνθρωποι με υψηλή αυτοπεποίθηση. Η κύρια πηγή της αυτοεκτίμησης είναι η οικογένεια. Το βλέμμα με το οποίο σε κοιτούν οι δικοί σου καθορίζει από μικρή ηλικία το πώς βλέπεις τον εαυτό σου και αν θα τον εκτιμήσεις.

Θυμηθείτε ότι πολλά από αυτά που συμβαίνουν είναι αποτέλεσμα της στάσης μας και ότι μια στάση μπορούμε πάντα να την αλλάξουμε.

Β) Επικοινωνία

Ανάλογα με τις γνώσεις του, ο άνθρωπος έχει μάθει να ερμηνεύει τις πληροφορίες που λαμβάνει από τα αισθητήρια όργανα του και να αντιδρά ανάλογα. Οι αισθήσεις του προσλαμβάνουν την εικόνα του άλλου και χρησιμοποιεί τις πληροφορίες αυτές ώστε να εξηγήσει το μήνυμα που έλαβε. Ανάλογα με την εξήγηση που θα δώσει ο εγκέφαλός του θα νιώσει άνεση ή δυσφορία, το σώμα του θα χαλαρώσει ή θα σφιχτεί. Παρόλο που δεν ξέρει τι ακριβώς σκέφτεται ή ποιες είναι οι αξίες του, η εικόνα του τον βοηθά να φανταστεί και να υποθέσει. Όσα υποθέτει και φαντάζεται, αν δεν αποδειχθούν λαθεμένα, μετατρέπονται σε «αλήθειες» που συχνά οδηγούν σε κακή επικοινωνία και σε παγίδες.

Για να είναι η επικοινωνία μας άμεση και σωστή, χρειάζεται να μπορούμε να επικοινωνήσουμε τα συναισθήματα μας, να μιλάμε για αυτά ανοιχτά, χωρίς ντροπή και αναστολές. Η φωνή μας και τα λόγια μας πρέπει να συμφωνούν με την έκφραση του προσώπου, τη στάση του σώματος και τον τόνο της φωνής μας. Έτσι δίνουμε ένα μόνο μήνυμα. Αυτή η στάση δείχνει ένα άτομο ολοκληρωμένο, γεμάτο αρμονία και ζωντάνια, ανοιχτόκαρδο, άτομο εμπιστοσύνης.

Εκείνοι που συστηματικά δεν θέλουν ή δεν μπορούν να δείξουν τα συναισθήματα τους, είναι πολύ μόνοι στη ζωή. Πολλοί από αυτούς είναι άτομα που έχουν παραμεληθεί ή πληγωθεί πολύ κατά την παιδική τους ηλικία. Είναι ενός είδους άμυνα το να κρύβουν τα συναισθήματα τους. Για να αλλάξουν χρειάζεται να το θέλουν πολύ, να έχουν μια άλλη αντίληψη της πραγματικότητας και έναν υπομονετικό και στοργικό σύντροφο (ή έναν ψυχοθεραπευτή που να μπορεί να τους διδάξει την ειλικρινή επικοινωνία).

Γ) Οι κανόνες

Οι κανόνες αποτελούν ένα ζωντανό, δυναμικό και ιδιαίτερα ισχυρό στοιχείο στην οικογενειακή ζωή. Χρειάζεται να εξετάσουμε ποιοι από τους κανόνες με τους οποίους ζει η οικογένεια μας είναι χρήσιμοι και ποιοι βάζουν εμπόδια στην ανάπτυξη της προσωπικότητας των μελών. Οι καλοί κανόνες διευκολύνουν αντί να εμποδίζουν.

Υπάρχουν 3 σύνολα κανόνων που χρειάζεται να δώσουμε ιδιαίτερη προσοχή:

Δ) Ο δεσμός με την κοινωνία

Οι κανόνες εκείνοι που ορίζουν το πώς πρέπει να αισθάνονται και να ενεργούν τα μέλη της οικογένειας διέπουν και τις σχέσεις της με την ευρύτερη κοινότητα. Η αλληλεπίδραση της οικογένειας με τους άλλους σημαδεύεται από τις σχέσεις που δημιουργεί με άλλες οικογένειες ή συστήματα και από την δεκτικότητα της στο νέο ή διαφορετικό.

Υπάρχουν οικογένειες απομονωμένες από κάθε εξωτερική παρέμβαση, όπου οι ρόλοι δεν μπορούν να αλλάξουν. Η εξουσία ασκείται από ένα μέλος. Οι πληροφορίες δεν ρέουν ούτε ανάμεσα στα μέλη, ούτε προς τα άλλα συστήματα. Η αποδοτικότητα του κάθε μέλους είναι πιο σημαντική από την προσωπική του αξία. Σε αυτές τις οικογένειες παρατηρούμε ότι τα μέλη τους βασανίζονται από έντονα ψυχικά ή σωματικά προβλήματα.

Αντίθετα, στις ισορροπημένες οικογένειες η αλλαγή θεωρείται φυσιολογική και συχνά θεμιτή. Οι πληροφορίες ρέουν ανάμεσα στο εσωτερικό και εξωτερικό περιβάλλον. Η αξία του εαυτού είναι πρωτεύον στοιχείο, η εξουσία και η αποδοτικότητα δευτερεύοντα. Οι πράξεις υποκινούνται από τις πεποιθήσεις και τα θέλω του ίδιου του ατόμου.

Όταν αποκτούμε επίγνωση του συστήματος της οικογένειας μας, τότε μας ανοίγεται ο δρόμος για να ερευνήσουμε τα στοιχεία που μας δημιουργούν προβλήματα. Έτσι μπορούμε να σταματήσουμε να κατακρίνουμε τον εαυτό μας ή τους άλλους όταν τα πράγματα δεν πάνε καλά. Τότε αρχίζουμε να καταλαβαίνουμε τους άλλους και να βρίσκουμε πραγματικά εποικοδομητικές λύσεις στα προβλήματα της οικογενειακής μας ζωής.

Κάθε σύστημα έχει την τάση να διαιωνίζει την μορφή του και την ύπαρξή του. Από την στιγμή που η μορφή του εδραιώνεται, παραμένει ίδιο, ώσπου να πεθάνει ή να συμβεί κάτι που θα το αλλάξει. Κάθε μέλος είναι υπεύθυνο για την διατήρηση ή την αλλαγή του συστήματος. Το ίδιο υπεύθυνοι είναι και ο καθένας από εμάς. Αν πιστεύεις ότι το σύστημα της οικογένειας σου χρειάζεται αλλαγές, μικρές ή μεγάλες, τότε να είσαι σίγουρος/η ότι μέσα από την συστημική θεραπεία (ατομική ή οικογενειακή) μπορείς να διαμορφώσεις μια όμορφη και υγιή ατμόσφαιρα για σένα και τους αγαπημένους σου. Θυμηθείτε ότι όλοι αξίζουμε να ζούμε μέσα σε μια ισορροπημένη οικογένεια